پردازشحسي در کودکان
آنچه شما نياز داريد كه درباره كودكان و جوانان با مشكلات پردازشحسي بدانيد
اطلاعاتي براي والدين و پرستاران
استان حساس
استان يك پسر 9 ساله است كه به نظر مي رسد به وسيله هر چيزي ناراحت می شود. هر روز يك مبارزه و كشمكش بین استان و والدينش در جریان است. مواقع صرف غذا به خاطر اينكه استان به غذا ناخنك مي زند، مشكلاتی پیش می آید. لباس پوشيدن او خسته كننده است و وقت زيادي مي گيرد، زيرا استان نمي تواند درزهاي لباس هايش را تحمل كند. بنابراين، والدين او زماني كه لباس هاي مورد علاقه ي او را پيدا مي كنند چند نمونه از همان را خريداري مي كنند. در مدرسه، استان به زحمت در كلاس درس مي نشيند و توجه مي كند. اگر ساير بچه ها به حريم شخصي او وارد شوند يا تصادفاً او را لمس كنند، او يا عصباني مي شود يا گريه مي كند. در وقت خواب، والدين او از وارد كردن او براي مسواك زدن دندان هايش و شستن صورتش خسته مي شوند. استان قبلاً به وسيله تعدادي متخصص سلامت ديده شده است، اما هيچ كمكي نكرده است. بنابراين واقعاً مشكل واقعي استان چيست؟ آيا او فقط سعي مي كند مشكل ساز باشد؟ آيا والدين او مقصر هستند؟ يا بعضي چيزهاي ديگر است؟
پردازش حسي چيست؟
ما هميشه اطلاعات را از طریق چشم ها، گوش ها، بدن و پوست دريافت مي كنيم، که به اين “ورودي حسي” گفته مي شود. تمامي اعصاب بدنمان اطلاعات را مي گيرند و همزمان آن را پردازش مي كند (بگوييد اين به چه معني است).
همانطور كه شما اين مطلب را مي خوانید، آن را پردازش مي كنيد و معنايي از ورودي حسي مي سازيد:
– ورودي بصري يا بينايي: كلماتي كه شما در اين صفحه مطالعه مي كنيد.
– ورودي سمعي يا شنيداري: صداهاي پس زمينه كه شما سعي مي كنيد در حين خواندن از آن ها چشم پوشي كنيد.
– ورودي وابسته به حس بساوايي يا لامسه: حس كردن كاغذي كه شما نگه داشته ايد، صندلي كه روي آن نشسته ايد و لباس هايي كه پوشيده ايد.
– ورودي بويايي: بوي پخت و پز شام يا عطري كه شما بر تن زده ايد.
– ورودي چشايي: آدامس نعنايي كه شما مي جويد.
– ورودي حركت (جنبش): این ورودی 2 قسمت دارد: حس كردن موقعيتمان در فضا (حس عمقي) و حس كردن سنگيني (ورودي دهليزي). همانطور كه شما مطالعه مي كنيد. اين ورودي با تكيه بر بازوها و ضربه زدن با پاهايتان احساس خواهد شد.
حواس ما همگي با هم كار مي كنند تا به ما اجازه دهند كه فعاليت هاي روزانه را انجام دهيم. زماني كه ما به وان حمام قدم بر مي داريم، ما از حواس؛ حركتي، لامسه، و بينايي استفاده مي كنيم. اين موضوع آن قدر خودكار مي شود كه ما حتي درباره آن فكر هم نمي كنيم. زماني كه ما مي توانيم ورودي هاي حسي را خوب پردازش كنيم. اعصاب و مغز ما اين ورودي را بدون تلاش كنترل مي كنند. ما به طور طبيعي احساس مي كنيم و آرام، هوشيار، متمركز و آماده براي يادگيري، كار و يا بازي هستيم.
حساسيت بيش از حد (حساسيت زياد)
بيش از ديگران حساس مي شوند.
هماهنگي حركتي: ماهيچه هاي زيادي به خوبی با هم كار مي كنند تا يك كار را انجام دهند (مثل دوچرخه سواري).
سيستم عصبي: شامل مغز، نخاع و اعصاب كه حواس، حركت و تفكر ما را كنترل مي كند.
خود تنظيمي: سطح مناسب هشياري را براي انجام كاري كه در دست انجام است نگه مي دارد.
ورودي حسي يا تحريك: اطلاعاتي كه ما از طريق حواسمان مي گيريم.
مشكلات پردازش حسي چه هستند؟
چرا احساس هاي طبیعی براي هر فردي متفاوت است. بعضي از ما چيزهاي آرام را دوست دارد. بعضي از ما يك صداي كوچك يا فعاليت را ترجيح مي دهد، بقدري كه خسته شويم. معمولاً اين به كاري بستگي دارد كه درحال انجام آن هستيم. كودكان و جوانان داراي مشكلات پردازش حسي در تفسير اطلاعات دريافتي از حواسشان مشكل دارند (مغز آن ها اطلاعات را بد تفسير مي كند يا تحريف مي كند). بنابراين، واكنش هاي آن ها به احساسات روزانه مي تواند بسيار قوي يا ضعيف باشد. و آن ها را در نگه داشتن سطح مناسب هشياري براي انجام كارهاي در دست انجام با مشكل مواجه کند (خود تنظيمي).
مشكلات پردازش حسي مي تواند خود به خود و يا با شرايطي ديگر رخ دهد نظير:
چند كلمه پيرامون تشخيص…
در حال حاضر، پزشك هايي كه درباره مشكلات پردازش حسی آگاهي دارند، زياد نيستند. تعدادي از متخصصان سلامت كار مي كنند تا اين مشكلات رابه عنوان وضعيتي به نام “اختلال پردازش حسي – نظارتي” تشخيص بدهند. اما تحقيقات بيش تري قبل از اين كه مشكلات پردازش حسي بتوانند به عنوان يك تشخيص رسمي مطرح شونه، نياز است.
انواع شايع مشكلات پردازش حسي عبارتند از:
1- حساسيت حسي (حساسيت بيش از حد)
كودكان داراي حساسيت حسي زياد، سيستم عصبيشان خيلي آسان يا خيلي سخت چيزها را احساس مي كنند. آن ها بيش از حد با اطلاعات حسي مواجه مي شوند. براي اين كودكان، همه چيز خيلي بلند، خيلي سريع و يا خيلي روشن احساس مي شود.
جنگ، گريز يا پاسخ سرد (بی تفاوتی)
زماني كه كودكان با ورودي حسي مواجه مي شوند به 3 طريق عكس العمل نشان مي دهد:
جنگ: تحريك پذيرشدن، خشمگين، كج خلقي يا پرخاشگري.
گريز: عصبي شدن، مضطرب، دستپاچه شدن، اجتناب ازموقعيت.
بي تفاوتي: يكي از واكنش هاي حسي اين كودكان «خاموشی» است، به اين معنا كه حتي براي مدتي خيلي كوتاه حرف نمي زنند و هيچ حركتي انجام نمي دهند.
مشكلات هماهنگي حركتي
مشكلات پردازش اطلاعات حسي هم چنين مي توانند مشكلاتي در جهت هماهنگي حركتي ايجاد كنند. به عنوان مثال، كودكي كه حس لامسه ضعيفي دارد، سيستم لامسه او اطلاعات صحيح را به مغز او نمي فرستد. همچنین، شايد لمس دقيقي ندارند يا جاي درستي را لمس نمي كند. به همين دليل است كه بسياري از كودكان با مشكلات پردازش حسي ناشي و بي دست و پا به نظر مي رسند. هم چنين شايد آن ها در بالا رفتن از پل ها، اسكيت بازي يا دوچرخه سواري مشكل داشته باشند.
انواع مختلف حسي «حساسيت بيش از حد»:
لامسه/ بساوايي: اين كودكان به راحتي با حس لامسه درگير مي شوند، به عنوان مثال به وسیله:
بينايي: كودكان داراي حساسيت بينايي زياد به آساني بيش از حد به وسيله عوامل زیر تحريك مي شوند:
دهليزي (وستيبولار): كودكان داراي اين نوع از حساسيت، حركت را خيلي با شدت احساس مي كنند و احساس مي كنند همه چيز “خيلي سريع” مي رود. آن ها شايد:
شنيداري (سمعي): اين كودكان به آساني به وسيله هر صدايي ناراحت مي شوند شامل:
اين كودكان امكان دارد حتي براي مخفي كردن ساير صداهاي ناراحت كننده، صداهايي را ايجاد كنند.
2- جویای حسي
كودكان جویای حسي، تحريك حسي زيادي را میطلبند، و به نظر مي رسد که آن ها تمايلی به پايان دادن تحريك حسي نداشته باشند. به عنوان مثال ممكن است آن ها به دنبال:
– تحريك حركتي به وسيله تکان خوردن روي صندلي هايشان
– تحريك دهاني (دهان) به وسيله جويدن پيراهنشان
آن هايي كه نمي توانند نيازهاي حسي خود را برآورده كنند ممكن است از «خسته شدن» شكايت كنند.
3- پاسخدهي حسي پایین
كودكاني كه پاسخدهاي حسي پایینی دارند، ساكت و منفعل به نظر مي رسند. همچنین، به نظر مي رسد كه آنها انرژي يا انگيزه اي درطول فعاليت هاي روزمره ندارند. اين كودكان ممكن است به ورودي هاي حسي خيلي بيش تري براي احساس كردن طبیعی و آماده شدن براي كار و يادگيري نياز داشته باشند.
كودكان ممكن است دريابند كه براي تمركز روي تكاليف مدرسه آسان تر است؛ اگر آن ها:
ياد آوري! كودكان مي توانند يك تركيبي ازحساسيت حسي و پاسخدهي پایین داشته باشند. به عنوان مثال، يك كودك ممكن است به لمس حساس باشد. اما حساسيت حركتي را نداشته باشد. همچنين، ممكن است همه چيز روز به روز تغيير كند. يك كودك ممكن است يك روز به یک چیز خيلي حساس باشد اما روز بعد نسبت به همان چيز حساس نباشد.
كمك به كودكان و جوانان با مشكلات پردازش حسي
كودكان داراي مشكلات پردازش حسي با خود نظم دهي مشكل دارند، اين به معني كه نگه داشتن سطح مناسب هشياري براي انجام كارهاي در دست انجام است.
3 حالت از هشياري وجود دارد كه به وسيله درمانگران حرفه اي “ماري سو ويليامز” و “شري شلنبرگر” در كتابشان به نام “سيستم حركتي شما چگونه است، يك راهنمايي هشيارانه براي خود نظم دهي” شرح داده شده است.
3 |
2 |
1 |
تحریک پذیری زیاد بيش از حد نگران، عصباني، خارج از كنترل برانگيختگي زياد که به سختي تمركز مي كنند |
نرمال آرام، هشيار، متمركز و آماده براي بازي و يادگيري |
تحریک پذیری پایین خواب آلود، بي حال، تنبل، به سختي تمركز مي كنند |
|
|
|
سيستم حركتي داراي تحريك پذیری خيلي بالايي است. |
سيستم حركتي نرمال است. |
سيستم حركتي داراي تحريك پذیری خيلي پاييني است. |
يك كودكي كه داراي تحريك پذیری بالاست ورودي حسي خيلي زيادی دريافت مي كند. او به تحريك كم يا ورودي آرامش بخش نياز دارد. |
كودكي كه «نرمال» است تنها ميزان مناسبي از ورودي حسي را دريافت مي كند |
كودك دارای تحریک پذیری پایین به تحريك هاي حسي بيش تري نياز خواهد داشت براي احساس كردن طبيعي. |
براي مثال، يك كودك داراي تحريك پذیری بالا شايد نياز داشته باشد به: – حركت كم براي احساس كردن درست – صداي كم براي احساس كردن درست – لمس كم (يا لمس كردن آرامش بخش) براي احساس كردن درست. |
چه بايد كرد
همين كار را انجام دهيد. |
به عنوان مثال يك كودك داراي تحريك پذیری پايين ممكن است نياز داشته باشد به: – حركت بيش تر براي احساس كردن درست – صداي بيش تر براي احساس كردن درست لمس بيشتربراي احساس كردن درست. |
چه بايد كرد |
|
چه بايد كرد |
– كاهش دادن تحریک حسي – استفاده از راهبردهاي آرامش بخش |
|
– افزايش دادن تحريك حسي – استفاده از راهبردهاي آرامش بخش |
اگر فكر كنيم كه كودكمان مشكلات پردازش حسي دارد چه كاري بايد انجام دهيم؟
شروع با رساندن كودكتان به پزشك خانواده (يا پزشك متخصص اطفال) براي بررسي هر مشكل پزشكي. به ياد داشته باشيد كه پزشكان زيادي ممكن است از مشكلات پردازش حسي آگاه نباشند.
گام بعدي ارزيابي به وسيله يك روانشناس حرفه اي خواهد بود. روانشناس حرفه اي با شما و كودكتان ملاقات خواهد كرد و درباره موارود زیرسوال مي كند :
علائم فعلي و كاركرد – رشد كودكتان و الگوهاي حسي – چگونگي تحت تأثير قرار گرفتن فعاليت هاي روزمره كودكان به وسيله مشكلات پردازش حسي
روانشناس حرفه اي هم چنين ممكن است:
جايي براي يافتن كمك.
پيدا كردن يك روانشناس حرفه اي:
مطلب خصوصي: بعضي از روانشناس حرفه اي در كلنيك خودشان يا به صورت گروهي كار مي كنند.
مديران مدرسه: شايد براي كودكتان میسر باشد که از طريق مدرسه يك روانشناس حرفه اي را ببيند. از مدرسه كودكان سؤال كنيد كه آيا اين امكان دارد يا خير.
براي اطلاعات بيش تر روي منابع به روز شده، از جمله درمانگاه هاي حرفه اي در مطلب خصوصي اين سايت را ببينيد http://www.payvandravan.ir/ و يك جستجو براي اختلال پردازش حسي انجام دهيد.
يك روانشناس حرفه اي مي تواند به كودكتان براي يادگيري راههاي “خود نظم دهي” كمك كند. كودكان و جوانان مي توانند ياد بگيرند كه تشخيص دهند چه زماني داراي آستانه تحريك پايين، نرمال و يا بالا هستند. و آنها مي توانند يادبگيرند كه در هر موقعيت چه كاري انجام دهند. برنامه هايي براي كودكان و جوانان داراي مشكلات پردازش حسي اغلب شامل:
راههايي براي مطابقت دادن محيط كودك، مثل:
پيشنهاد هايي براي تعامل:
براي مثال، استفاده از رويكردهاي چند حسي براي كودكي كه براي تمركز به ورودي حسي زيادي نياز دارد:
آرامش بخشی منظم يا فعاليت هشيارانه:
آرامش بخشی منظم يا فعاليت هاي هشيارانه مي توانند به برنامه روزانه كودك اضافه شوند تا به كودك براي داشتن يك احساس طبيعي كمك كند. اين ممكن است شامل:
حساسيت هاي حسي و راهبردهايي با جزئيات.
اين بخش به شما اطلاعات جزئي زيادي درباره تفاوت هاي انواع حساسيت حسي و راههاي كمك به آن مي دهد.
حساسيت بيش از حد شنوايي
شنوايي من مثل داشتن يك سمعك با كنترل صداست كه روي صداي بلندگير كرده است. اگر دانش آموز به وسيله صداهاي بلند (از طريق مغز ) مثل يك موتور جت احاطه شده باشد. براي او توجه كردن در كلاس درس غير ممكن است.
(دكتر تمپل گراندين)
كودكان با حساسيت حسي:
شما به این وسيله مي توانيد كمك كنيد:
در مدرسه مي توان كمك كرد از طریق:
حساسيت لمسي:
كودكان با حساسيت لمسي:
شما به این وسيله مي توانيد كمك كنيد:
با استفاده از لمس فشار عميق که واقعاً مي تواند آرامش بخش باشد.
در مدرسه مي توان كمك كرد اگر يك كودك:
حساسيت دهاني:
اين يك شكل از حساسيت حسي است كه با دهان سروكار دارد.
كودكان با حساسيت دهانی:
ترجيح مي دهند غذاهاي متنوعي در بشقاب به صورت جداگانه بخورند. مثلاً ابتدا تمام گوشت را مي خورند، سپس تمام سيب زميني ها، در آخر تمام نخود فرنگي ها را)
روش هايي براي استفاد از فشار عميق تسكين دهنده:
– دادن يك پيام
– داشتن يك حيوان خانگي كه روي پاهاي كودك بنشيند
– جمع شدن روي نيمكت
راههايي كه شما مي توانيد كمك كنيد:
– اگر درباره رژيم غذايي كودكتان نگران هستيد، با پزشكتان صحبت كنيد.
– با يك درمانگر حرفه اي آموزش ديده براي آموزش “برنامه حساسيت زدايي غذايی و ” مشورت كنيد.
– ترجيح هاي غذايي كودكتان را محترم بشماريد.
– به تدريج غذاهاي جديد را معرفي كنيد.
– اجازه دهيد كه كودكتان در مدرسه آدامس بجود. اين تحريك به دهان آرامش مي دهد. مطالعات نيز نشان داده اند كه آدامس جويدن همچنين مي تواند به يادگيري كمك كند. و دادن ساير منابع تحريك دهاني اگر آدامس جويدن امكان پذير نيست. كودكان مي توانند ني، لوله پلاستيكي، يخ، كشمش، ذرت بوداده بجوند يا از يك بطري آب بنوشند.
جستجوي حركت
كودكاني كه به حركت زياد براي يك احساس طبيعي نياز دارند:
در مدرسه مي توان كمك كرد اگر يك كودك:
1- فعاليت هاي فكري براي 10 الي 20 دقيقه و پس از آن
2- فعاليت فيزيكي مثل جلسه 2 الي 5 دقيقه اي استراحت بدني (پریدن از روی یک نقطه به نقطه دیگر و به عقب پریدن سر جای خود یا بازی جک جامپینگ ، فشردن يك توپ فشار، هل دادن يك ديوار).
حساسيت حركتي (دهليزي)
كودكاني كه بيش از حد به حركت حساس هستند:
شما به این وسيله مي توانيد كمك كنيد:
– محدود كردن حركت كه باعث آشفتگي مي شود.
– ياد دادن تدريجي حركات مختلف به كودك به روشي مطمئن
– آموزش فعاليت هاي خود آرامش بخشی
حساسيت بيش از حد بينايي:
كودكان با حساسيت بينايي زياد:
– ممكن است به آساني در جاهايي با محرك ديداري زياد دچار نارحتي شوند (مثلاً روشنايي مصنوعي، اجتماعات مدرسه)
– ممكن است هنگام انجام كارهاي ديداري مثل خواندن به آساني دچار ناراحتي شود.
– ممكن است به آساني به وسيله تصاوير رنگارنگ و پيچيده دچار نارحتي شوند.
– ديدن ميز و اتفاق كثيف مي تواند برايشان استرس زا باشد (به علت اختلال بينايي)
– ممكن است برايشان تماس چشمي مستقيم مشكل باشد.
– روشنايي كم را ترجيح مي دهند.
– هنگام انجام كارهاي پيچيده ديداري به آساني تحريك مي شوند.
– ممكن است در حالي كه مطالعه مي كنند لوچ شوند، چشمهایشان را بمالند يا سردرد شوند. اما به عينك نيازي نداشته باشند.
– ممكن است با نور مهتابي مشكل داشته باشند.
در مدرسه مي توان كمك كرد، از طریق:
تهیه کننده
محمدرضابابایی
دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی